انواع دارایی و بدهی در حسابداری
انواع دارایی و بدهی در حسابداری و آشنایی کامل با مفاهیم آن به شما کمک می‌کنند تا با اطلاعات کامل و تخصصی‌تری به اقداماتی همچون طبقه‌بندی و ذخیره دارایی در حسابداری بپردازید. دارایی، منبعی تلقی می‌شود که ارزش اقتصادی دارد و در اختیار نهادها، سازمان و افراد قرار می‌گیرد. دارایی سازمان‌ها منابع اقتصادی آن‌ها است. در عصر کنونی بخش عمده‌ای از واحدهای تجاری از حساب دارایی بهره می‌برند. دارایی مجموعه‌ای از تمام مستغلات و املاک، برند تجاری، تجهیزات، ماشین‌آلات و…. است و می‌توان جریان نقدی زمان آینده را طی زمان‌های طولانی‌مدت فراهم نماید. در ادامه همراه ما باشید تا به بررسی کامل‌تری از انواع دارایی در حسابداری و کاربرد هر دارایی بپردازیم.
تعریف دارایی؛ منظور از دارایی در حسابداری چیست؟
برای درک بهتر محتوای این مقاله بهتر است پیش از هر گفتاری با مفهوم دارایی آشنا شوید. با توجه به استانداردهای حسابداری منظور از دارایی یعنی: همه منابع و اموال اقتصادی که طی معامله‌های اقتصادی کسب می‌شوند. به عبارت ساده‌تر در فرایندهای مالی و اقتصادی تعدادی منابع اقتصادی به مالکیت یک واحد تجاری در می‌آید.
این واحد بر اساس فاکتور پول سنجش شده و تحت عنوان دارایی شناخته می‌شود. از انواع دارایی در حسابداری می‌توان به مواردی نظیر موجودی کالا، ساختمان، زمین، پول نقد، اثاثیه اداری، ماشین‌آلات و اوراق بهادار اشاره نمود.
در زبان انگلیسی دارایی، معادل لغت Asset است و به منابعی گفته می‌شود که از ارزش اقتصادی برخوردار بوده که افراد یا شرکت‌ها می‌توانند به واسطه آن در آینده کسب درآمد کرده و از آن سود ببرند. دارایی‌ها در ترازنامه ثبت می‌شوند. در هر ترازنامه ستون سمت چپ مربوط به بدهی‌ها و ستون دیگر مختص دارایی شرکت‌ها است.
عمر مفید دارایی یعنی چی؟
منظور از عمر مفید یک دارایی مدت زمانی است که می‌توان از یک دارایی استفاده نمود. به عبارت ساده‌تر تعداد یا مقدار محصولی که از طریق یک دارایی حاصل می‌شود.
استهلاک دارایی یعنی چی؟
کاهش ارزش دارایی‌های ثابت بر اثر عواملی همچون فرسایش ناشی از کار طی یک دوره استفاده و عموماً گذر زمان استهلاک می‌گویند.
انواع دارایی در حسابداری
منبعی که به دست شرکت‌ها کنترل شده و نتیجه عملیات مالی پیشین است دارایی تلقی شده و انواع مختلفی دارد. انواع دارایی‌ها عبارت است از:
- دارایی جاری
- دارایی ثابت
- دارایی فیزیکی
- دارایی انتزاعی یا همان نامشهود
- دارایی عملیاتی
- دارایی غیرعملیاتی
ویژگی دارایی‌ها در حسابداری
همان‌طور که از قبل اشاره کردیم هر دارایی ویژگی منحصربه‌فردی دارد و بر همین اساس دارای طبقه‌بندی و کاربردهای متنوعی هستند. به‌طورکلی دارایی‌ها سه ویژگی دارند که در ادامه مطلب به‌اختصار به توضیح هر یک خواهیم پرداخت.
| منبع | با توجه به تعریف دارایی، دارایی‌ها منابعی در نظر گرفته می‌شوند که در آینده برای سازمان‌ها سود مالی و اقتصادی دارند. |
| ارزش اقتصادی | دارایی‌ها از ارزش اقتصادی برخوردار هستند. به بیان ساده‌تر دارایی‌ها قابلیت خریدوفروش و مبادله شدن دارند. |
| مالکیت | منظور از مالکیت دارایی‌ها این است که می‌توانند به وجوه‌نقدی و یا معادل‌های آن‌ها تبدیل گردند. |
از سه دیدگاه مختلف می‌توان دارای را به‌صورت زیر طبقه‌بندی نمود:
| وجود فیزیکی | یعنی بر مبنای موجود بودن فیزیکی دارایی موردنظر |
| قابلیت تبدیل | با توجه به میزان پیچیدگی فرایند تبدیل آن به وجه نقد |
| کاربرد | بر مبنای استفاده عملیاتی از دارایی مربوطه در سازمان‌ها |
انواع دارایی در حسابداری بر مبنای وجود فیزیکی
همان‌طور که از عنوان پیداست دارایی‌ها را می‌توان بر مبنای دیده‌شدن به دودسته دارایی‌های مشهود یا همان ملموس و دارایی‌های نامشهود در حسابداری تقسیم نمود. در ادامه شما را با هر یک از این دارایی‌ها آشنا خواهیم کرد.
دارایی‌های مشهود (ملموس)
به دارایی‌هایی مشهود گفته می‌شود که موجودیت عینی داشته باشند و به طور مؤثر در عملیات واحد مورداستفاده قرار گیرند. دارایی مشهود را در ترازنامه تحت عناوین زیر طبقه‌بندی می‌کنند:
- دارایی‌های ملموس بلندمدت
- دارایی‌های مشهود سرمایه‌ای
- دارایی‌های ثابت یا اموال
- تجهیزات و ماشین‌آلات
این دسته از منابع دارای سه زیر گروه به شرح ذیل هستند:
| دارایی مشهود استهلاک‌پذیر | دارایی مشهود استهلاک‌پذیر همان‌طور که از نامشان مشخص است عمر اقتصادی محدود و معینی دارند. این دارایی‌ها به‌مرور زمان دچار استهلاک می‌شوند. |
| دارایی‌های مشهود استهلاک‌ناپذیر | دارایی‌هایی که عمر نامحدود داشته و در اثر استفاده و با گذر زمان تحلیل نمی‌روند، تحت عنوان دارایی‌های مشهود استهلاک‌ناپذیر شناخته می‌شوند. زمین نمونه‌ای بارز از این دارایی‌ها است. |
| دارای نقصان‌پذیر | منظور از این دارایی‌ها، منابعی است که به دنبال استخراج تهی شده و به موجودی کالا یا مواد تبدیل می‌شوند. جنگل‌ها ذخایر و معادن طبیعی هستند که در ترازنامه ثبت دارایی‌ها در گروهی جدا به‌عنوان ذخایر و معادن نقصان طبقه‌بندی می‌شود. |
قابل‌اندازه‌گیری بودن، منابع آتی، عمر طولانی و استفاده در روال عادی عملیات سه نمونه از بارزترین خصوصیات دارایی‌های ثابت و مشهود هستند.
دارایی‌های نامشهود
منظور از این دارایی آن‌هایی است که به طور فیزیکی قابل‌مشاهده نباشند. از دارایی‌های نامشهود می‌توان موارد زیر را نام برد:
- حق چاپ
- سرقفلی
- علائم و برندهای تجاری
- موافقت‌نامه حق رأی
- حق ثبت اختراع
از آنجایی که صاحبان مشاغل به کمک دارایی‌های نامشهود سودهای شرکت را به دست می‌آورد، موارد ذکر شده را به‌عنوان دارایی‌های ثابت در نظر می‌گیرند.
انواع دارایی در حسابداری بر اساس نوع کاربرد دارایی
باتوجه‌به نوع استفاده از دارایی در حسابداری می‌توان یک طبقه‌بندی دیگر برای دارایی در نظر گرفت. به عبارتی دیگر، بر اساس استفاده از دارایی جهت انجام عملیات تجاری، دارایی‌ها را در دودسته عملیاتی و غیرعملیاتی تقسیم می‌کنند.
دارایی‌های عملیاتی
دارایی‌های عملیاتی به طور عمده جهت انجام کارهای روزمره مورداستفاده واقع می‌شوند. باقی دارایی که کاربردی در بهره‌برداری ندارند، به‌عنوان دارایی‌های غیرعملیاتی در نظر گرفته می‌شوند. دارایی‌های عملیاتی عبارت‌اند از: پول نقد تجهیزات، کارخانه، مانده‌های حساب بانکی و کارخانه
دارایی غیرعملی یا همان غیرعملیاتی
همه دارایی که از هیچ‌گونه فعالیت تجاری برخوردار نیستند در مجموع دارایی‌های غیرعملی طبقه‌بندی می‌شوند. این منابع در زمینه‌های ایجاد حرفه و مشاغل و نیازهای آینده ضروری به نظر می‌رسند.
تشخیص دارایی و دارایی‌های خالص
در معادله حسابداری، کل دارایی‌ها با عنوان حقوق صاحب سهام‌ها و کل بدهی‌ها به کار رده می‌شود. در واقع به‌منظور بیان اختلاف بین کل یک دارایی و بدهی‌ای یک شرکت اصطلاح دارایی خالص کاربرد دارد؛ بنابراین می‌توان اظهار داشت که حقوق صاحبان سهام و دارایی‌های خالص یکسان و هر دو نمایانگر اختلاف میان کل بدهی‌ها و کل دارایی‌ها هستند.
انواع دارایی در حسابداری بر اساس قابلیت تبدیل یا همگرایی
بر اساس قابلیت نقدشوندگی، قابلیت تبدیل و همگرایی می‌توان دارایی‌ها را به دو دسته دارایی‌های جاری و ثابت طبقه بندی نمود. این تنها یک روش از چندین روش تقسیم بندی دارایی در حسابداری است.
دارایی‌های جاری
به دارایی‌هایی جاری گفته می‌شود که عملیات تبدیل شدن آن‌ها به وجوه نقد به آسانی صورت پذیرد. اوراق بهادار در بازار، سهام موجودی، سپرده‌های ثابت، مانده‌های بانکی، قبض‌های دریافتی، بدهی بدهکاران، سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت و هزینه‌هایی که از قبل پرداخت شدند، نمونه‌ای از دارایی‌های جاری هستند. این دسته از دارایی‌ها به عنوان دارایی‌های نقدی تلقی شده و در مقایسه با دارایی ثابت از عمر کوتاه‌تری برخوردارند.
دارایی‌های ثابت
دارایی های ثابت از منابع ماهیت ثابتی داشته و تبدیل آن‌ها به وجه نقدی امکان پذیر نیست. فروش دارایی‌های ثابت به گذشته زمانی طولانی و طی شدن روال عادی نیاز دارد. از این دارایی‌ها می‌توان به مواردی همچون ساختمان‌ها، زمین، تجهیزات موجود، کارخانه و ماشین آلات اشاره نمود. دارایی غیر جاری، دارایی‌های سخت و بلند مدت از ویژگی های دارایی‌های ثابت می‌باشد. افزون بر این لازم است بدانید که با گذر زمان از ارزش اقتصادی دارایی‌ای ثابت کاسته شده و به تدریج دچار استهلاک می‌شوند.
آشنایی با مفهوم ترازنامه در حسابداری
آشنایی با چیستی ترازنامه و کاربرد آن در حسابداری یکی از پیش زمینه‌های محتوای این مقاله است. از این رو پیش از شروع گفتار بعدی، به بررسی مفهوم ترازنامه می‌پردازیم. در حقیقت ترازنامه به واسطه گزارش دارایی‌ها، سرمایه و بدهی‌های واحد تجاری اطلاعات مرتبط با تعهدات اقتصادی، منابع اقتصادی و از همه مهم‌تر حقوق مالی صاحبین سرمایه را فراهم می‌کند.
به بیان دیگر ترازنامه همان شکل بسط داده شده یک معامله اساسی در حسابداری است. جالب است بدانید که ترازنامه در یک مقطع زمانی، نمایانگر وضعیت مالی یک واحد تجاری است. به همین خاطر ترازنامه به‌صورت وضعیت مالی عنوان گرفت. در زبان انگلیسی معادل عبارت Balance sheet است. به‌واسطه یک ترازنامه و گزارش بدهی، دارایی و سرمایه مؤسسه می‌توان در پایان دوره مالی و تاریخ معین، وضعیت مالی آن مؤسسه را منعکس نمود.
اهمیت ترازنامه‌ها به اندازه‌ای است که می‌توان آن را در قالب تصویر به‌عنوان یک واحد اقتصادی در نظر گرفت. توجه داشته باشید که هر ترازنامه باید در پایان دوره‌های مالی توسط حسابرسی تهیه و تکمیل گردد. به‌طورکلی این گزارش از سه قسمت اصلی شامل دارایی بدهی و سرمایه متشکل شده است. وضعیت کلی هر ترازنامه می‌بایست مشابه با معادله اصلی حسابداری است. همان‌طور که از قبل اشاره شد دارایی‌ها در ترازنامه‌ها به ثبت می‌رسند.
ستون دارایی‌ها در ترازنامه
در ستون اول مربوط به دارایی‌های یک واحد اقتصادی میزان نقدینگی به ترتیب از بالا به سمت پایین قرار می‌گیرد. میزان نقدینگی دارایی یعنی سهولت تبدیل نمودن آن دارایی به وجه نقدی چه مقدار است. هرچقدر عملیات تبدیل یک دارایی به پول نقد راحت‌تر است، نقدینگی بیشتر خواهد بود و باید در سطرهای بالاتری از ستون ترازنامه قرار گیرد.
در نتیجه ترازنامه به ما نشان می‌دهد که یک شرکت چه مقدار بدهی دارد، چه میزان دارایی دارد و صاحبان این شرکت به چه اندازه سرمایه‌گذاری نموده‌اند؟
انواع دارایی در ترازنامه
مهم‌ترین معیار سنجش وضعیت سوددهی و مالی شرکت‌ها، ارزیابی و بررسی صورت مالی آن‌ها است. با وجود صورت‌های مالی می‌توان از شرایط دارایی، بدهی و اطلاعات مالی سازمان‌ها آگاه شد. امروزه ترازنامه‌ها مهم‌ترین صورت مالی هستند که در این راستا می‌توان از آن‌ها بهره برد. انواع دارایی جاری و غیرجاری شرکت‌ها در ترازنامه‌ها نمایش داده می‌شوند.
حال این دارایی منابع و اموال مربوط به یک شرکت است و شامل تسلط مالکانه یک واحد تجاری، منابع اقتصادی است. جهت آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مفهوم دارایی و انواع آن به قسمت‌های پیشین مقاله مراجعه نمایید.
اهمیت طبقه‌بندی دارایی‌ها
طبقه‌بندی دارایی‌ها برای یک تجارت از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. برای مثال، اطلاع از این که کدام دارایی جاری و کدام یک ثابت هستند جهت درک سرمایه خالص در حال گردش مرتبط به یک شرکت مهم است.
افزون بر این، در یک حرفه یا صنعت پرریسک، ارزیابی ریسک و قابلیت پرداخت با درک این که دارایی‌ها مشهود و یا نامشهود هستند، راحت‌تر صورت می‌گیرد. تعیین نوع دارایی‌ها از لحاظ عملیاتی و یا غیرعملیاتی بودن نیز جهت درک سهم درآمدهای یک دارایی و مشخص نمودن درصد درآمدهای شرکت کاربرد دارد.
انواع بدهی
باتوجه‌به بند ۱۳ استاندارد شماره چهارده، تنها وقتی یک بدهی باید در جایگاه بدهی جاری قرار گیرد که از محل دارایی‌های جاری قابل پرداخت شدن و موعد پرداخت آن یک سال یا کمتر در نظر می‌گیرند. استناد پرداختی، و حساب‌های اینترنتی متداول‌ترین بدهی‌های جاری هستند.
بدهی جاری
بدهی جاری یک تعهد دارای دو ویژگی کلیدی است:
- اولین خصوصیت بدهی‌های جاری این است که شرکت بایستی بدهی را طی یک چرخه عملیاتی و یا یک سال، هر یک که طولانی‌تر است، تسویه نماید.
- به طور منطقی شرکت توقع دارد بدهی را یا از طریق بدهی جاری دیگر و یا از طرق دارایی‌های جاری خود پرداخت نماید.
هر بدهی دیگری که به طور هم‌زمان دو ویژگی فوق را دارا نباشد، جزو بدهی‌های بلندمدت یا همان غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود.
انواع بدهی‌های جاری در حسابداری
گروه بدهی‌های جاری موارد زیر را شامل می‌شود:
- اسناد قابل پرداخت تجاری
- پیش دریافت درآمد
- حساب‌های قابل پرداخت تجاری
- ذخیره مالیات یا مالیات پرداختنی
- دستمزد و حقوق پرداختنی
- سود تضمین شده قابل پرداخت
اسناد پرداختنی تجاری
منظور از اسناد پرداختنی، آن دسته از تعهداتی است که شرکت‌ها در قبال آن یک سند بدهی به بستانکار داده‌اند. حال اگر این سند به‌ازای دریافت خدمات یا خرید کالا صادر شده باشد، اسناد پرداختنی تجاری عنوان می‌گیرد. در شرایطی که سند بدهی طی یک سال بعد از تاریخ ترازنامه سررسید شود، جزو گروه بدهی‌های جاری طبقه‌بندی خواهد شد.
پیش دریافت درآمد
برای درک بهتر چیستی پیش دریافت درآمد، به مثال زیر توجه کنید:
یک شرکت بیمه همچون بیمه آسیا مبلغ حق بیمه را به هنگام انعقاد قراردادهای پوششی خود از مشتریان دریافت می‌نماید. شرکت‌های هواپیمایی نیز پیش از ارائه خدمات پرواز، مبلغ بلیت‌ها را از مسافران خود می‌گیرد. هر دو شرکت فوق از راه معاملات مختلف، پیش دریافت درآمد کسب نموده‌اند. در واقع پیش دریافت درآمد، درآمدهایی است که وجه مرتبط با آن دریافت شده، درحالی‌که هنوز کالا یا خدماتی به مراجعه‌کننده ارائه نشده است.
حساب‌های پرداختنی جاری
با دریافت خدمات و خرید کالا به صورت نسیه، حساب‌های پرداختنی تجاری شکل می‌گیرد. یکی از بارزترین ویژگی این دسته از بدهی‌ها، آن است که شرکت به ازای خرید کالا، سند بدهی مثل سفته یا چک به فروشنده ارائه نمی‌دهد. به همین خاطر آن‌ها را بدهی‌های دفتری می‌خوانند. چرا که تنها در دفاتر حسابداری فروشنده و خریدار ثبت می‌شوند.
مالیات پرداختنی
به‌طورکلی در عملیات تجاری شرکت‌های بازرگانی با نوع مالیات مواجه هستند: عوارض و مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد. بخش عمده‌ای از کالاهایی که خریداری می‌کنیم، مشمول عوارض و مالیت بر ارزش‌افزوده هستند. به نمایندگی از شرکت امور مالیاتی، فروشندگان عوارض بر ارزش‌افزوده را از خریداران کسب و به‌صورت دوره‌ای به حساب شرکت امور مالیاتی واریز می‌کنند.
حصه جاری بدهی‌های بلندمدت
از قبل هم اشاره کردیم که بدهی‌هایی که بعد از تاریخ ترازنامه ظرف یک سال تسویه می‌شوند، باید در مجموعه بدهی‌های جاری گزارش و طبقه‌بندی گردند. ازاین‌رو بدهی‌های بلندمدتی سررسید شدنشان در دوره مالی بعدی است، نیز می‌بایست در تاریخ ترازنامه به‌عنوان بدهی‌های جاری ثبت شوند.
بدهی‌های بلندمدت حصه جاری، هم به کل یا بخشی از بدهی‌های طولانی‌مدت مربوط است که در دوره مالی بعدی سررسید می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، فرض کنید یک شرکت در ابتدای سال ۱۳۹۰ وامی پنج‌ساله به مبلغ ۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال دریافت نموده است.
این شرکت باید از شروع سال بعدی هرسال ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال از وام مذکور را پرداخت کند. پس این شرکت در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۰ به هنگام تهیه و تکمیل ترازنامه، از این وام مبلغ ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال را تحت عنوان حصه جاری بدهی بلندمدت در گروه بدهی‌های جاری گزارش می‌نماید.
دیدگاهتان را بنویسید