0 تا 100 حسابداری شرکت های تضامنی
برای صحبت‌کردن از حسابداری شرکت‌های تضامنی بهتر از تعریف شرکت تضامنی آغاز کنیم. شرکت تضامنی عبارت است از مؤسسه‌ای که با نامی مشخص و به‌خصوص با مشارکت دو یا چند نفر به‌منظور انجام یک فعالیت تجاری تشکیل می‌شود. اصلی‌ترین ویژگی شرکت تضامنی این است که در صورت کم بودن دارایی مؤسسه برای پرداخت بدهی‌ها و تعهدات تمامی شرکا مسئولیتی یکسان در پرداخت این دیون خواهند داشت و هیچ یک از اعضا نمی‌تواند به دلیل داشتن سهم کمتر از پرداخت قروض و تعهدات شانه خالی کند. علت نام‌گذاری این مؤسسات نیز ضامن شدن تمامی شرکا است.
به‌عبارت‌دیگر مسئولیت تمامی شرکا در شرکت‌های تضامنی نامحدود است؛ بنابراین افرادی که قصد تأسیس چنین شرکتی را دارند سعی می‌کنند این کار را با دوستان و آشنایان مورد اعتماد خود انجام دهند که ریسکی در مشارکت با آن‌ها وجود نداشته و یا خیلی کم باشد. همکاری با افرادی که حسن شهرت و پیشینه تجاری مشخصی نداشته و دارایی‌های آن‌ها معلوم نیست می‌تواند تهدیدی بزرگ برای ادامه فعالیت شرکت بوده و سرمایه شرکای دیگر را نیز به خطر بیندازد. در این مطلب از سری مقالات آموزش حسابداری شرکتها، قصد داریم به بررسی ثبت حسابداری شرکت تضامنی و اصول انجام این کار بپردازیم.
شرکا در شرکت‌های تضامنی چه کسانی هستند؟
به افرادی که قبل از تشکیل شرکت تضامنی شرکت نامه یا اساسنامه را امضا نموده‌اند شرکا گفته می‌شود. بر طبق ماده ۱۲ قانون تجارت افرادی که پس از تشکیل شرکت وارد آن شده‌اند نیز می‌توانند مورد مذکور را امضا کنند و منع قانونی در این زمینه وجود ندارد. طبق قانون حداقل تعداد شرکا دو نفر است اما حداکثری در این مورد تعیین نشده و این یعنی هر تعدادی که به این کار تمایل داشته باشند می‌توانند شریک شوند و محدودیتی وجود ندارد.
اسم شرکت‌های تضامنی
شرکت‌های تضامنی اسم مخصوص به خود را دارند. برای انتخاب اسم می‌توان انواع مختلفی از ذکر نام تک‌تک شرکا تا بیان عباراتی دیگر برای نشان‌دادن تضامنی بودن آن استفاده نمود. به‌عنوان مثال می‌توان نام شرکت را صمدی و غدیری گذاشت که نشان‌دهندهٔ این است که شرکت تضامنی متشکل از دو نفر بوده و هریک از این افراد شریک هستند. در برخی موارد شرکا توافق می‌کنند که فقط نام یکی از آن‌ها در اسم سازمان درج شود که در این صورت باید عباراتی نظیر (و برادران) یا (و شرکا) برای داشتن رسمیت قانونی درج شود.
تشکیل شرکت‌های تضامنی
اولین مرحله برای تشکیل چنینی سازمانی توافق با دیگر افراد به‌منظور انجام امور مشترک تجاری و سرمایه‌گذاری برای کسب درآمد و سود است. پس از به توافق رسیدن شرکا در تمامی زمینه‌ها و قوانین نوبت به افتتاح حسابی تحت عنوان (شرکت در شرف تأسیس) می‌رسد. تمامی دارایی‌های نقدی شرکت باید به این حساب منتقل شده و دارایی‌های غیرنقدی اعم از دستگاه‌ها و لوازم اداری، ملزومات کاری، ساختمان و… که به سازمان آورده شده بر مبنای ارزش متعارف و به‌روز در بازار به‌صورت کامل در اختیار مؤسسه قرار گیرد. البته برای این مورد رضایت کامل تمامی شرکا لازم است.
پس از انجام این مراحل مدیر یا مدیرانی با رأی و نظر تمامی شرکا انتخاب شده و فرد موردنظر با تمامی اسناد و مدارک و اساسنامه شرکت به‌منظور تأسیس شرکت تضامنی به اداره ثبت مراجعه می‌کند. در این اداره مراحل اداری ثبت شرکت طی شده و شرکت تحت نامی معین با شماره‌ای مشخص به ثبت خواهد رسید. ماده ۱۱۸ قانون تجارت می‌گوید:
شرکت‌های تضامنی زمانی می‌توانند تشکیل شوند که اولاً اساسنامه مطابق با ضوابط و مقررات قانونی تنظیم شده باشد و ثانیاً تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم‌الشرکه غیرنقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد.
انواع حساب‌ها در شرکت‌های تضامنی
شرکت‌های تضامنی دارای انواع مختلفی از حساب‌ها علاوه بر حساب سرمایه شرکا هستند. علت اصلی وجود این حساب‌ها منع قانونی برای ایجاد تغییر یا تغییرات ادواری در حساب اصلی سرمایه شریکان است. هرگونه تغییر در سرمایه شرکت‌های تضامنی باید علاوه بر انعکاس در اساسنامه به ثبت قانونی در اداره ثبت هم برسد؛ بنابراین عملیات جاری در این شرکتها در حساب‌های ذیل منعکس خواهند شد:
- حساب سرمایه شرکا
- حساب وام شرکا
- حساب برداشت شرکا
- حساب جاری شرکا
حساب سرمایه شرکا در شرکت‌های تضامنی
به منظور ثبت سرمایه اعضا در دفاتر قانونی شرکت تضامنی، دو روش وجود دارد:
سرمایه ثابت
حساب سرمایه شرکا در این روش معادل مبلغ درج شده در اساسنامه و مبلغ سرمایه‌گذاری شده توسط شرکا بستانکار خواهد شد. به دلیل اینکه در قانون تجارت هرگونه تغییرات در سرمایه دارای منع قانونی بوده و باید در اداره ثبت به تأیید و ثبت قانونی برسد حساب سرمایه شرکا باید به صورت مبلغی مشخص و ثابت در دفاتر قانونی سازمان ثبت و نگهداری خواهد شد. حال ممکن است تغییراتی به دلیل برداشت شرکا و یا سود و زیان در سرمایه شرکت ایجاد شود که باید در سایر حساب‌های موجود که به همین هدف ایجاد شده‌اند ثبت شوند.
سرمایه متغیر
در این روش حساب سرمایه شرکا نسبت به مبلغ منعکس شده در اساسنامه، حقوق اعضا، برداشت اعضا، سهم اعضا از سود و زیان و… ثابت باقی نمی‌ماند و تمامی موارد به طور مستقیم در حساب سرمایه ثبت می‌شوند. این روش در کشورهایی کاربرد دارد که شرکت تضامنی شخص حقوقی محسوب نمی‌شود اما در ایران به دلیل نیاز به تأیید شرکت تضامنی توسط اداره ذی‌ربط حساب سرمایه شرکا باید به روش ثابت باشد.
تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی چگونه حسابداری می‌شود؟
ماده ۱۱۲ قانون تجارت می‌گوید اگر در رابطه با تقسیم سود و پرداخت حقوق هیچ‌گونه توافقی بین شرکا صورت نگرفته باشد و نسبت خاصی هم در این رابطه در اساسنامه درج نشده و توضیحی ارائه نشده باشد هر عضو به نسبت سرمایه و سهم‌الشرکه خود از سود و زیان سازمان منتفع خواهد شد و پس از انحلال مؤسسه زیان هم به همین نسبت متحمل می‌شود.
اگر شرکا مبلغی را برای خدمات تعیین کنند و این مبلغ بر اساس عرف نبوده و یا مقدار سهم منافع آن‌ها متفاوت باشد امکان اینکه شرکا برای تقسیم سود و زیان مبنای دیگری را در نظر بگیرند وجود دارد. به‌عنوان مثال اگر پاداشی غیرمتعارف به یکی از شرکا اختصاص داده شده باشد این عضو از این بابت در پایان دوره مالی سود بیشتری دریافت خواهد نمود. به‌منظور تقسیم منصفانه و عادلانه سود و زیان مبانی مختلف تقسیم سود به شرح ذیل ارائه گردیده‌اند:
حسابداری تقسیم سود و زیان به نسبت ثابت بین شرکا
ارائهٔ نسبتی ثابت برای هریک از اعضا بدون اینکه سرمایه و تخصص آن‌ها در نظر گرفته شود ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین روش برای تقسیم سود و زیان است. در مواردی که اهمیت تخصص شرکا و سرمایه‌گذاری برای شرکت یکسان باشد این روش مناسب خواهد بود. این نسبت می‌تواند برای تمامی اعضا یکسان بوده و یا برای هر یک به‌صورت متفاوت مقرر شود. در نهایت نسبت ثابت نسبتی خواهد بود که تمامی شرکا روی آن توافق نموده و آن را منصفانه بدانند.
حسابداری تقسیم سود و زیان به نسبت سرمایه شرکا
در برخی موارد درآمد شرکت تضامنی به‌صورت مستقیم به مقدار سرمایه‌گذاری‌ها وابسته است مانند بانک‌های تضامنی، در چنین مواردی تقسیم سود و زیان به نسبت سرمایه اعضا خواهد بود. وقتی مبنای تقسیم سود و زیان سرمایه شرکا باشد باید این موضوع که سرمایه‌گذاری در کدام مقطع دورهٔ مالی صورت گرفته مشخص شود. در صورتی که این امر به‌صورت تدریجی و یا در اواسط دوره مالی صورت گرفته باشد مبنای تقسیم سود و زیان مبلغ متوسط سرمایه در طول دوره خواهد بود.
حسابداری تقسیم سود بر اساس تخصیص پاداش یا حقوق و تقسیم باقی‌مانده به نسبت ثابت
در این روش ممکن است شرکا توافق کنند که بخشی از سود را به شرکایی که خدماتی انجام داده‌اند به‌عنوان حق‌الزحمه بدهند و باقی‌مانده نیز بین سایر شرکا به نسبت معین تقسیم گردد. در صورت درج شدن پرداخت حق‌الزحمه در اساسنامه، مبلغ توافق شده بابت آن باید به‌حساب تمامی اعضا واریز شود، بدون در نظر گرفتن سود و زیان. لازم به ذکر است که حق‌الزحمه به‌عنوان بخشی از سود خواهد بود نه جزئی از هزینه‌های عملیاتی سازمان.
حسابداری تقسیم سود بر اساس تخصیص بهره سرمایه و تقسیم باقی‌مانده به نسبت ثابت
در برخی موارد با توافق شرکا مبلغی به‌عنوان سود به مانده‌حساب سرمایه واریز می‌شود. در واقع این کار برای احتساب میزان سود سرمایه‌ای است که در شرکت به کار گرفته شده و شرکا می‌خواهند بدانند که اگر در سایر زمینه‌ها از این سرمایه استفاده می‌کردند میزان سود بیشتر می‌شد یا کمتر. البته در ایران به‌ندرت چنین موردی دیده می‌شود. در صورتی که در اساسنامه شرکت تعلق سود به مانده‌حساب سرمایه بیان شده باشد مبلغ سود باید به حساب تمامی شرکا واریز شود، بدون درنظرگرفتن سود یا زیان سازمان.
حسابداری تقسیم سود بر اساس مبانی مختلف
در برخی موارد تقسیم سود در این مؤسسات ممکن است ترکیبی از چندین مبنا بوده و این در شرکت نامه پیش‌بینی‌شده باشد. به بیان ساده‌تر در این روش حسابداری برای محاسبات از ترکیبی از یک یا چند روش فوق استفاده می‌شود.
ورود و پذیرش شریک جدید در شرکت‌های تضامنی چگونه است؟
ماده ۱۲۳ قانون تجارت می‌گوید که هریک از اعضا یا شرکا در صورت داشتن رضایت تمامی شرکا می‌توانند سهم‌الشرکه خود را به فرد دیگری واگذار نمایند. به بیان ساده‌تر شریک یا عضو جدید فقط در صورت رضایت و موافقت تمامی شرکا می‌تواند وارد شرکت تضامنی شود.
لازم به ذکر است که فرد جدید مسئول تمامی قروض و بدهی‌های سازمان نیز خواهد بود؛ اینکه قروض مذکور قبل از ورود و یا پس از ورود وی ایجاد شده باشند اهمیتی ندارد. اگر بین شرکا قراری برخلاف این توافق شود در مقابل شخص ثالث کأن‌لم‌یکن تلقی می‌شود. شریک جدید در عمل به دو صورت می‌تواند وارد شرکت تضامنی شود: وی باید یا در شرکت سرمایه‌گذاری کند و یا همه یا قسمتی از سهم‌الشرکه شرکای قدیم را خریداری نماید.
ثبت حسابداری سرقفلی در شرکت تضامنی
یکی از موضوعات حسابداری شرکت‌های تضامنی مربوط به موضوعات سرقفلی است. معنایی که سرقفلی در حسابداری دارد متفاوت از معنای آن در جامعه است. در حسابداری سرقفلی عبارت است از مازاد ارزش جاری یک دارایی نسبت به مجموع ارزش آن به‌صورت مشهود و غیرمشهود اما در جامعه سرقفلی به طور معمول از مستأجر دریافت خواهد شد. به بیان ساده‌تر سرقفلی به مبلغی گفته می‌شود که خریدار حاضر است مازاد بر ارزش واقعی دارایی مشهود پرداخت کند. سرقفلی در بازهٔ زمانی شرکت تضامنی و به‌مرور ایجاد شده و ثبت آن در دفاتر با توجه به اصل بهای تمام شده و اصل تحقق جایز نیست مگر تحت شرایط خریداری این دارایی.
وقتی شرکای قبلی در زمان ورود شریک جدید توافق کنند که عضو جدید معادل مبلغ سرمایه‌گذاری خود در سرمایه سازمان سهیم شود و ارزش سرقفلی که به شرکای قدیم متعلق بوده محاسبه گردد، حسابی تحت عنوان حساب سرقفلی در دفاتر قانونی شرکت افتتاح خواهد شد. این حساب در ترازنامه مالیاتی در دستهٔ دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید