راهنمای کامل حسابداری تولیدی

می‌خواهید بدانید حسابداری تولیدی چیست و حسابداری شرکت‌های تولیدی چه تفاوتی با حسابداری سایر شرکت‌ها دارند؟ اصول حسابداری شرکت‌های تولیدی به چه صورت است؟ با ما همراه باشید تا اطلاعات سودمندی در این‌باره بدست آورید.

حسابداری عبارت است از یک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسایی، ثبت، طبقه بندی، تلخیص و گزارشگری رویدادهای مالی، اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری قرار می‌دهد.

واحدهای اقتصادی را از نظر نوع فعالیت در سه دسته می‌توان طبقه بندی کرد:

الف – شرکت‌های خدماتی

شرکت‌هایی نظیر تعمیرگاه‌ها، هتل‌ها، درمانگاه‌ها و آموزشگاه‌ها را که خدماتی به مشتریان ارائه می‌کنند و از این راه کسب درآمد می‌نمایند، شرکت‌های خدماتی می‌گویند.

ب – شرکت‌های بازرگانی

شرکت‌های بازرگانی شرکت‌هایی هستند که به خرید و فروش کالا اشتغال دارند، بدون آنکه شکل کالای مورد مبادله را تغییر دهند. شرکت‌های بازرگانی، عمده فروشان یا بنکداران و خرده فروشان را شامل می‌شود. فروشگاه‌ها و خواروبار فروشی‌ها نمونه‌هایی از شرکت‌های بازرگانی هستند.

ج – تعریف شرکت تولیدی

شرکت‌هایی را که مواد اولیه و کالاهایی را خریداری و آنها را تغییر شکل می‌دهند و یا به کالای دیگری تبدیل می‌کنند و به فروش می‌رسانند، شرکت‌های تولیدی می‌گویند. شرکت‌های تولیدی با استفاده از عوامل تولید به ساخت کالا می‌پردازند.

در این مقاله، به طور خاص، به بررسی مواردی در اصول حسابداری شرکت‌های تولیدی می‌پردازیم:

نقش دارایی‌ها در حسابداری شرکت‌های تولیدی

اولین مبحث اصلی که می‌توان در مورد حسابداری تولیدی در آن وارد شد دارایی‌های شرکت تولیدی است؛ دارایی در حسابداری تولیدی، به معنای هر آنچه که شرکت دارد چه از سرمایه گذار و چه از طلبکار. در حالت کلی به کلیه حقوق مالی که در اختیار شرکت قرار دارد دارایی‌های شرکت گفته می‌شود. دارایی اقسام گوناگونی دارند از جمله:

• وجوه نقد: شامل پول نقد در صندوق، وجه نقد در بانک.
• مطالبات (بدهکاران): شامل بدهکاران به شرکت، اسناد دریافتنی.
• موجودی‌های جنسی و کالا و مواد اولیه و ملزومات.
• اموال و اثاثیه و ساختمان

در مورد شرکت‌های تولیدی، کمبود نقدینگی از یک طرف در ادامه‌ی تولید و فعالیت موسسه اخلال ایجاد می‌کند و از طرفی انباشته شدن و عدم استفاده مناسب و به موقع از وجوه نقد موجبات زیان را فراهم می‌نماید؛ بنابراین در حسابداری تولید یک حسابدار کاردان بایستی با مدیریت وجوه نقد در جهت نگهداری و استفاده مناسب از امکانات نقدینگی به طرح ریزی وجوه نقد، تهیه و ارائه گزارش‌ها بپردازد تا از رکود و بلا استفاده ماندن وجوه نقد جلوگیری شود.

از طرفی از دسترسی به موقع به وجوه نقد اطمینان حاصل شود واز سرقت و اختلاس وجوه نقد جلوگیری بعمل آید. برای این منظور باید مسئولیت دریافت و پرداخت پول، از عمل ثبت و نگهداری مدارک مجزا شود. تمام پرداخت‌ها در مراحل حسابداری یک شرکت تولیدی، با تایید امضای مسئولان مربوط و مبتنی بر اسناد مثبته و حتی‌الامکان به وسیله صدور چک انجام شود.

یکی از مهم ترین دارایی‌های شرکت‌های تولیدی موجودی مواد و کالا است. در حسابداری شرکتهای تولیدی به همان اندازه که تعادل در موجودی نقد شرکت مهم است، تعادل در میزان موجودی مواد و کالا نیز حیاتی است؛ موجودی بیشتر از نیاز در حسابداری شرکت تولیدی، باعث انباشت سرمایه و راکد ماندن آن می‌گردد ضمن آن‌که بی کیفیتی و ضرر و زیان قابل توجه در پی دارد.

موجودی کمتر از نیاز در سیستم حسابداری شرکت تولیدی نیز، باعث وقفه در عملیات تولید و فروش و عدم تامین نیاز مشتری و از دست دادن سهم بازار خواهد شد.

پس تعادل در انواع موجودی کالا در شرکتهای تولیدی چگونه حاصل می‌شود؟ حداقل موجودی مواد، مقداری از مواد اولیه موجود در انبار است که لازم است حداقل به آن میزان در انبار موجودی داشته باشیم تا خط تولید دچار وقفه نشود وقبل از آن که به حداقل میزان برسد سریعا اقدام به خرید نماییم. حداکثر موجودی مواد هم مقداری از مواد اولیه است که لازم نیست بیشتر از آن در انبار نگهداری شود چون نیاز تولید را جوابگو بوده و نگهداری مازاد آن باعث خواب سرمایه و حتی بی کیفیتی مواد می‌گردد. در چنین شرایطی استفاده از نرم افزار حسابداری و انبارداری، خیال شما را از بابت موجودی کالا آسوده خواهد کرد.

حد تجدید سفارش در واقع میزان یا مقدار موادی است بین حداقل و حداکثر موجودی که در زمان کاهش موجودی انبار به آن مقدار، باید به خرید مواد اقدام نمود تا مطمئن باشیم قبل از این‌که موجودی مواد به میزان حداقل برسد، مواد به انبار خواهد رسید.

حسابداری انواع هزینه‌ها در شرکت‌های تولیدی+طبقه بندی هزینه‌های تولید

مخارج واقع شده جهت اداره امور و انجام فعالیت‌های شرکت که منافع آتی ندارد (برخلاف دارایی‌ها که انتظار می‌رود منافع آتی داشته باشند) را هزینه می‌نامند. هزینه به مخارجی گفته می‌شود که منافع آتی ندارد ولی برای تداوم فعالیت موسسه لازم است انجام شود. در ادامه به معرفی انواع هزینه‌ها در شرکت‌های تولیدی که در طبقه‌بندی‌های مختلفی صورت می‌گیرد می‌پردازیم:

• طبقه بندی زمانی: هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای.
• طبقه‌بندی طبیعی: هزینه‌های ساخت (تولیدی) و تجاری (غیر تولیدی).
• طبقه‌بندی در ارتباط با محصول: هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم.
• طبقه‌بندی در ارتباط با حجم تولید: هزینه‌های ثابت، متغیر و نیمه متغیر.

انواع هزینه از نظر ارتباط با فعالیت شرکت‌های تولیدی

هزینه‌های تولید چیست؟

هزینه‌هایی که مستقیماً به بخش تولید مربوط است، هزینه‌های تولید نام داشته و شامل: برق مصرفی بخش تولید، دستمزد مستقیم، مواد مستقیم و غیرمستقیم، هزینه حمل خرید مواد اولیه، تعمیر ماشین آلات تولید و …

هزینه‌های تولید مستقیما به جریان تولید کالا مربوط هستند که مجموعاً بهای تمام شده تولید کالا را تشکیل می‌دهند.

هزینه‌های غیر تولیدی

هزینه‌هایی که برای استمرار فعالیت شرکت تولیدی لازم است مثل هزینه‌های عمومی و اداری، هزینه‌های توزیع و فروش، هزینه تعمیرات، استهلاک.

در حسابداری در شرکت‌های تولیدی، اگر برای تعمیرات یا بازسازی اساسی یک دستگاه تولیدی یا خرید مواد اولیه خام شرکت تولیدی، وام گرفته شود طبق نحوه حسابداری شرکتهای تولیدی اگر دارایی در حال استفاده باشد، بهره آن جزو هزینه‌های غیر تولیدی است و به قیمت تمام شده اضافه نخواهد شد. ولی طبق شرایط خاصی که در استانداردهای حسابداری تولید آمده است و هنوز از دارایی استفاده نشده باشد، بهره آن به بهای تمام شده دارایی اضافه می‌شود.

در شرکت‌های تولیدی برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته نیاز به محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده است. مهم‌ترین قسمت بهای تمام شده کالا ساخته شده، هزینه‌های تولید دوره می‌باشد.

درآمد شرکت تولیدی در حسابداری تولیدی

درآمدها نیز در حسابداری شرکت تولیدی همچون هزینه‌ها به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شوند:

1. درآمدهای عملیاتی (اصلی)
2. درآمدهای غیر عملیاتی (فرعی)

درآمد حاصل از فروش کالای تولیدی شرکت جزو درآمد عملیاتی و اصلی شرکت است، زیرا هدف تاسیس شرکت کسب سود از طریق فروش این کالاها است.

ولی درآمدهایی که از فروش ضایعات و درآمدهای اتفاقی (مانند سودهای بانکی، جوایز و …) حاصل می‌شود جزو درآمدهای غیر عملیاتی است.

صورت‌های مالی و محاسبه صورت سود و زیان شرکت تولیدی

در حسابداری تولیدی محاسبه صورت سود و زیان شرکت تولیدی به شکل زیر انجام می‌شود:

مالیات- سود و زیان ویژه = سود و زیان بعد از کسر از مالیات

درآمدهای غیرعملیاتی+ هزینه‌های غیر عملیاتی- سود و زیان عملیاتی = سود و زیان ویژه (خالص)(قبل از کسر مالیات)

هزینه‌های عملیاتی- سود (زیان) ناویژه = سود و زیان عملیاتی

هزینه‌های بهره و وام – هزینه کارمزدهای بانکی- درآمدهای متفرقه + سود بهره بانکی = هزینه‌ها و درآمدهای غیرعملیاتی

هزینه‌های تعمیراتی + هزینه‌های اداری عملیاتی + هزینه‌های فروش = هزینه‌های عملیاتی

بهای تمام شده کالا فروش رفته- فروش خالص = سود (زیان) ناویژه

(تخفیفات نقدی فروش + برگشت از فروش و تخفیفات) – فروش = فروش خالص

موجودی پایان دوره کالا- بهای تمام شده کالا ساخته شده + خرید کالا+ موجودی کالا اول دوره = بهای تمام شده کالا فروش رفته

کار در جریان پایان دوره- هزینه تولید+ کار در جریان اول دوره = بهای تمام شده کالا ساخته شده

در حسابداری تولید برای محاسبه صورت سود و زیان شرکت تولیدی، باید ابتدا هزینه تولید محاسبه شود. هزینه تولید قسمت مهم بهای تمام شده کالای فروش رفته است. هزینه‌های تولید شامل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار تولید هستند:

مواد مستقیم

مواد اولیه ای که در ساخت کالا نقش اساسی دارد و از نظر مقدار و قیمت قابل ملاحظه است. در صورتی که مواد اولیه از نظر قیمت یا مقدار، در تولید محصول قابل ملاحظه نباشد در زمره مواد غیر مستقیم که زیر مجموعه سربار تولید است، قرار می‌گیرد.

دستمزد مستقیم و غیر مستقیم

دستمزد کارگران تولید تا وقتی که در کنار دستگاه تولیدی هستند و آن دستگاه به تولید مشغول است؛ مثلاً دستمزد کارگران کنترل کننده دستگاه، پرس کننده، مونتاژ کار.

اما دستمزد این افراد دستمزد مستقیم محسوب نمی‌شود: سرپرست کارگران، سرکارگر، مدیران، تعمیرکار. چون مربوط به کل تولیدات (در محدوده تولید عادی) است و نه یک تولید خاص. در نحوه حسابداری شرکتهای تولیدی، چه تولید باشد یا نباشد و چه کم باشد و چه زیاد، دستمزد این افراد رابطه مستقیمی با میزان تولید نداشته و حقوق خود را خواهند گرفت. لذا در زمره دستمزد غیر مستقیم تولید قرار می‌گیرند که در گروه سربار تولید طبقه بندی می‌شوند.

سربار تولید

در حسابداری شرکتهای تولیدی، کلیه هزینه‌های مربوط به بخش تولید غیر از مواد مستقیم و دستمزد مستقیم سربار تولید خوانده می‌شوند: مثل تعمیر دستگاه، حمل و نقل، هزینه آب و برق مربوط به تولید، دستمزد سرپرستان و مدیران و مواد غیرمستقیم و …

مالیات- سود و زیان ویژه = سود و زیان بعد از کسر از مالیات

درآمدهای غیر عملیاتی+ هزینه‌های غیرعملیاتی- سود و زیان عملیاتی= سود و زیان ویژه (خالص)(قبل از کسر مالیات)

هزینه‌های عملیاتی- سود (زیان) ناویژه= سود و زیان عملیاتی

هزینه‌های بهره و وام- هزینه کارمزدهای بانکی- درآمدهای متفرقه+ سود بهر بانکی= هزینه‌ها و درآمدهای غیرعملیاتی

هزینه‌های تعمیراتی+ هزینه‌های اداری عملیاتی+ هزینه‌های فروش = هزینه‌های عملیاتی

بهای تمام شده کالا فروش رفته- فروش خالص= سود (زیان) ناویژه

(تخفیفات نقدی فروش + برگشت از فروش و تخفیفات) – فروش = فروش خالص

موجودی کالا پایان دوره- خرید کالا طی دوره+ بهای تمام شده کالا ساخته شده+ موجودی کالا ابتدای دوره = بهای تمام شده کالا فروش رفته

کار در جریان ساخت پایان دوره- هزینه تولید+ کار در جریان ساخت ابتدای دوره = بهای تمام شده کالا ساخته شده

سربار تولید+ دستمزد مستقیم+ مواد مستقیم = هزینه تولید

درآمد شرکت‌های تولیدی در حسابداری تولیدی

درآمد شرکت‌های تولیدی را می‌توان به دو دسته درامدهای عملیاتی یا اصلی و درآمدهای غیرعملیاتی یا فرعی تقسیم نمود. درآمدهای اصلی به شکل مستقیم از طریق فروش کالاها توسط تیم فروش به دست می‌آید و درآمدهای فرعی شامل سودهای بانکی، جوایز و … است. شرکت‌های تولیدی نظارت بر روی قیمت مواد اولیه، دستمزدها، کم نمودن هزینه‌های جانبی از تولید، سنجش بخش‌های تولیدی و روند تولید، مدیریت بودجه در دسترس و سرازیر نمودن سود بیشتر را با کمک تهیه گزارش‌های مالی حسابداری کارگاه تولیدی انجام می‌دهند.

نکته حائز اهمیت این است که در برخی از شرکت‌ها درآمدها غیرعملیاتی به‌صورت ثابت درآمده، به همین دلیل این بخش از درآمد غیرعملیاتی، ازنظر ماهیتی مانند درآمدهای عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند.

نحوه حسابداری شرکت‌های تولیدی

زمانی می‌توان گفت که نحوه حسابداری در شرکت‌های تولیدی موفقیت آمیز بوده است که به اهدافی شامل این موارد دست پیدا کرده باشد:

• تعیین بهای تمام شده کالاها
• شناسایی و تهیه گزارش از هزینه‌های جاری و غیر جاری
• انجام برنامه ریزی‌های مالی و غیر مالی
• پرداختن به قیمت فروش و برنامه ریزی برای سرمایه گذاری‌های بعدی
• تعیین میزان کارایی و بهره وری افراد، ماشین آلات و تجهیزات
• جمع آوری اطلاعات مرتبط با حسابداری صنعتی

نحوه حسابداری و موفقیت در صحت و دقت آن در شرکت‌های تولیدی، سبب دسترسی به این اهداف می‌شود و می‌توان مطمئن بود که در مسیر درستی گام برداشته‌اند.

بهای تمام شده کالای ساخته شده در آموزش حسابداری تولیدی

بهای تمام شده کار در جریان ساخت طی دوره (کار در جریان تولید): در حسابداری شرکت تولیدی برابر حاصل جمع بهای تمام شده کالای تولید شده به علاوه کار در جریان اول دوره است؛ یعنی بهای تمام شده کالا وارده به خط تولید (مواد مستقیم+ دستمزد مستقیم+ سربار) به علاوه کار در جریان ساخت اول دوره.

کالا در جریان ساخت اول و پایان دوره (کالا نیمه ساخته): در حسابداری شرکتهای تولیدی نشان دهنده بهای تمام شده آن دسته از تولیدات است که هنوز تمام مراحل تولید آنها تکمیل نشده و به صورت نیمه ساخته است و اندازه گیری فیزیکی و یا تعیین میزان مواد، دستمزد و سربار تخصیص یافته به آن در انتهای دوره مالی و بحث معادل آحاد کار در جریان ساخت، شناسایی و در تراز نامه به عنوان یک دارایی ثبت می‌شود و در صورت سود و زیان نیز در کنار بهای تمام شده کالا ساخته شده ظاهر می‌شود.

بعد از درک جایگاه کالای نیمه ساخته در ترازنامه و صورت سود و زیان شرکت تولیدی، باید به یاد داشته باشید که بهای تمام شده محصول (بهای تمام شده کالا ساخته شده و کار در جریان) تا زمانی که محصول فروش نرفته جزو دارایی‌ها (موجودی مواد و کالا) است و به محض فروش رفتن، جزو بهای کالای فروش رفته و جزو هزینه‌ها است. به دنبال راهی ساده برای محاسبه تمامی این موارد هستید؟ به شما نرم افزار حسابداری تولیدی را پیشنهاد می‌کنیم. با نرم افزار حسابداری تولیدی سپیدار، از اتلاف منابع جلوگیری کرده، برآورد دقیقی نسبت به هزینه‌های تولید داشته و رقابت پذیری محصولات خود را به نسبت رقبا بالا می‌برید.

موجودی‌های جنسی (مواد اولیه، موجودی کالا و کالای نیمه ساخته)

در آموزش حسابداری تولیدی موجودی‌های جنسی و کالا، از دارایی‌های بسیار جاری در شرکت‌های تولیدی و تجاری هستند. موجودی‌های جنسی در هر لحظه، مقدار جنس فروش نرفته یا ساخته نشده را نشان می‌دهد. خرید موجودی‌های جنسی یا برای فروش و یا به عنوان مواد اولیه و هزینه اصلی ساخت کالا به کار می‌رود.

در فروشگاه‌ها کالاهایی که در پایان سال دوره مالی در انبارها یا ویترین‌ها موجود است و همچنین در شرکت‌های تولیدی و صنعتی، مقدار کالا و مواد اولیه ای که به صورت نیمه ساخته در دستگاه‌های تولیدی وجود دارند، همچنین اجناسی که به صورت امانی (امانتی) نزد موسسات دیگر باشد، چون این قبیل کالاها فروخته نشده‌اند و انتقال مالکیت نیز داده نشده‌اند باید در صورت موجودی برداری آخر دوره، منظور شوند. میزان این کالاها برای تعیین سود ویژه و ناویژه شرکت نقش بسیار اساسی دارد.